Алыкул Осмоновдун ырлары толукталды

Алыкул Осмоновдун блогубуздагы баракчасы төмөндөгү дагы 45 ыры менен толукталды:

МЕН АЙЫЛГА КЕЛГЕНДЕ

Айылда күндөр узак, күндөр узак,
Негедир зериктирет мезгил өтпөй,
Себеби, дем алуу кез… бекерчилик,
Бирок да турмуш кызык көңүл чөкпөй.

Аткан таң, баткан күнү билинбеген
Кандайча Фрунзеде күндөр күлүк?!
Ойлосом: он саатча сезбептирмин,
Окууда он жыл окуп, он жыл жүрүп.
10/XI. 1946, Чолпон-Ата.



КЕЧИРЕГӨР

Окуу — намыс, окуу — көркү адамдын,
Окуу баркы окумуштуу замандын.
Он жылдыкты эң жакшыга, бүтүрүп,
Олжосуна «Алтын медаль» алгандын, —
Оюн коюп, кече жасап урматтап,
Бий бийлеген жыйынына барбадым,
Колун кысуу милдет эле кантейин,
Кечирегөр, кечирегөр каралдым.
10/XI 1946, Чолпон-Ата.

Эне тилди барктайлы же «Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тили жөнүндө» мыйзамдын аткарылышындагы көйгөйлөр жөнүндө

Ушул күнгө чейин Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеӊеши «Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тили жөнүндө» эки жолу мыйзам кабыл алып, Кыргыз Республикасынын Президенттери мамлекеттик тилдиөнүктүрүү боюнча 5-6 Жарлыкка кол коюп, Кыргыз РеспубликасынынӨкмөтү мамлекеттик тилдиөнүктүрүү боюнча үч жолу мамлекеттик программа кабыл алып, 10го жакынӨкмөттүн токтому чыгарылган. Кабыл алынган расмий документтердин баардыгы мамлекеттик тилдинөнүгүп-өсүшүнө кандайдыр бир деӊгээлде түрткү болгон. Бирок КыргызӨкмөтү тарабынан кабыл алынган мамлекеттик программанын бири да толук кандуу ишке ашпай, эмес кагаз жүзүндө калганын ачык эле айтып коюшубуз керек.

Алым Токтомушев. «Эски дептер»

Блогдон.
Бул макала 2008-жылдын акыркы айларында “Кыргызстан маданияты” гезитине жарыяланыптыр. Аны кыргыздын чоң акындарынын бириЖолдошбек Зарлыкбеков башка чоң акыны Алым Токтомушевдин жаңы китеби тууралуу жазыптыр. Анда Алым агай тирүү эле. Бул макала мындан дээрлик 6 жыл мурда жазылганы менен, ал мына бүгүн жаралгандай таасирин калтырат.

* * *

Алым Токтомушев. Бул ысымдын чагылышында сталиндик, брежневдик, горбачевдук, ельцин-акаевдик жана азыркы замандын, галстук тагынгандар айткандай, саясый-экономикалык жана маданий турмуштун балта менен өчүрө алгыс калем тарыхы бар. Жазды, ага баарыбыз — тирүүлөр күбө болуп турбайбызбы. Мындай көтөрүңкү сөз ар кимдин эле тагдыр шыбагасына буюра бербейт. Жазыптыр — бир колхоз эмес, бир өлкөнүн кою түгөнө жаздаган заман башыбыздан өттү, ошол тарыхый мерчемде Токтомушев кыргыздын кыбыр эткен турмушуна акыл парасатын, алтымыш жыл өнөбоюна ширелген нарк-насилин, жеке пендечиликтен өйдө турган пейил-уркун, билимин жумшап, улутуна кызмат кылды. Батыш апабыздан тарта баарын жазды. Оруста сөз бар: «Мыктыбызды өлгөндөн кийин мактап жатып калабыз» деген, ал өнөкөт кыргызда өтө күч. Мындай пафос сөздөрдү кагаз бетине түшүрбөйт элем, Алыкенин (бүт журт, бүт редакция Токтомушевди Алыке деп сый сөз менен тергешет) өз баскан жол — тайгак жол, тар кечүүсү, талант тагдыры айттырууга мажбурлайт. Анткендиги, Алыке жаштайынын эле кыргыздын борбор очогунда — адабият эмне, маданият эмне? — ээлеген кызматы, жасаган акыл эмгеги менен акыры чылк кадырга жеткен кадырлуу адамыбыз.

1916-жыл: Азияда беш түрк

1916-жылкы улуттук боштондук кыймылынын бир бөлүгүн түзгөн Жетисуудагы көтөрүлүштө Осмон мамлекетинен келген беш түрктүн ролу тууралуу маалымат берген эмгек 1999-жылы Стамбул шаарындагы “Өтүкен” басмаканасынан «Азияда беш түрк» деген аталышта китеп болуп басылып чыккан. Аны араб арибинен латын арибине Юсуф Гедикли которгон. Эмгектин автору Адил Хикмет 1914-жылы Орто Азияга келген беш түрктүн бири болгон. Ал сапарын карыткан соӊ, Орто Азияда күбө болгон окуяларды, көргөн-билгендерин Түркиянын «Cumhuriyet» (“Жумурият”) аттуу гезитинин 1928-жылдын 16-июнунан 16-октябрына чейинки сандарына араб ариби менен жарыялап турган. Мына ушул гезитке чыккан маалыматтардын дээрлик бардыгы бир канча жылдан кийин жогорудагы аталыш менен жарыкка чыккан.

Анаит Татевосян

1979-жылы 7-августта Ереван шаарында туулган. Азыркы армян адабияттынын көрүнүктүү өкүлдөрүнүн бири, акын-котормочу. Учурда Армян-Славян университетинин филология факультетинде эмгектенет.

Ырлары

* * *

Бул жерде мен ушинтип миң жылдарды карытам,
Меймандарды узатып, таңды тосом, зарыгам.
Ойгономун айнекке тийген жамгыр үнүнөн,
Эшикте күз, мунарык, убакытка үңүлөм.
Түшпү, өңбү, түн же күн, билбейм эмне экенин,
Көлөкөдөй тамдардан өтүп минтип кетемин.

Нурбеков — алгачкы диссидент, анык аристократ

Эрдик жана каармандык дегендин ар кандай түрлөрү бар го. Жоо жаракты шайланып, эл четинде, жоо бетинде жүрмөк бар — бул бир эрдик. Экинчи эрдик — ойдун, пикирдин эрдиги, баатырларча айтылган батыл сөздүн эрдиги. Биз сөз кылганы турган Кубанычбек Нурбековдун эрдиги — ошондой эрдиктердин биринен эле. Кыргыздан чыккан эң алгачкы диссидент, укук боюнча эң алгачкы илимдин доктору, эгемендик, улуттук көз карандысыздык дегенди сөз кылмак түгүл, ойлогондон корккон кезде айтып да, жазып да чыккан профессионал юрист, чыныгы атуул мына ушул киши болчу.

Рысбек Маткасымов: “Акындын ыр дептерин 40 жылга жакын убактан бери сактап келдим…”

2013-жылы кыргыз тилдүү гезиттердин бирине поэзиянын жарык жылдызы, 35 жашында ааламдан өткөн чыгаан акын Тургунбай Эргешовдун уулу, акындын “Сүйүнчү” деп аталган китебин чыгарган Ураанбек Чокмоев менен болгон маегим жарыялангандан кийин мага Оштун Кара-Суу районунун Жаңы-Арык айылынын тургуну Рысбек Маткасымов телефон чалып, анда акындын ырлары жазылган чоң дептери бардыгын, аны 37 жыл бою көз карегиндей сактап келатканын айтып, Ураанбектин телефон номурун сурап, ата мурасын колуна тапшыруу ниети бар экенин айтты. Арадан бир топ айлар өтүп, Рыспек ага Бишкекке атайын келип, Ураанбектин колуна менин көзүмчө сыртына “Даңаза” деп жазылган көк тыштуу чакмак дептерди тапшырды. Акындын уулунун да, Рысбек аганын да көзүнөн кубанычтын көз жаштары акканына күбө болдум. Дептерде Тургунбай Эргешовдун 1976-жылдары жазылган ырлары бар экен.

«Манас» 4 тилде жарыкка чыкты

Коомдук ишмер, саясат талдоочу Темирлан Сарлыкбек уулунун жеке демилгеси жана жеке каржылоосу менен кыргыз элинин руханий туу чокусу болгон “Манас” эпосундагы жалпы адамзат үчүн маанилүү болгон баалуулуктарды камтыган үзүндүлөр жыйнагы Бишкектеги “Турар” басмаканасынан төрт тилде басылып чыкты.

Жашоо сабактары

«Бакдѳѳлѳт» коомунун «Жашоо сабактарынан»

Даңаза

Жашоодо даңазага жеткен адам өтө аз. Даңазага кимдер жетет, кимдер жетпейт… Даңазанын түйшүгү эмнеде, даңазанын жүгү кандай?

Даңаза – бул Кудайдын бергени. Адамдын ырысы. Жашоонун бермети. Жарык жашоодо адамдын өмүрү нуска болсо, жарыгы кубаттуу болсо, иши пайдалуу болсо, кызматы элге болсо, мээнети күч болсо – Кудай ага даңаза берет.

Даңазанын жүгү эмнеде?

Кылган кызматында, берген акылында, жашоодогу таасиринде. Даңаза адамга белек сыймык, сыйлык эле эмес, өтө көп жүктү тартуулайт. Ар биринде ар башка, бирок негизги жүк баарында бир. Бул – элге кызмат кылуу, элдин көйгөйүн чечүү, элди түйшүктөн арылтуу, жаңы жолго салуу, акты таанытуу. Бул жүк баардык эле адамдарга тартууланбайт. Бул жүккө ээ болгон адам өтө күчтүү, кубаттуу, деңгээли бийик, бийик сапаттарга ээ адам. Бул адамдарда тубаса күч, өзгөчөлүк болот. Бул күчтү, өзгөчөлүктү жашоодо өзгөчө чыңап, өстүрө алат. Бул адамдардын кызматы менен көп адам суктанат, маашырланат, кубат, дем алат, үлгү алат.

Ат жабдыктары: бөлүнүшү жана жасалыш технологиясы

Илимий-техникалык революциянын келиши, интеграциялык байланыштардын күч өшү элибиздеги ат кармоо деген эң баалуу адат-салтты мурунку ыйык касиетинен алыстатып баратканын байкоо кыйын эмес. Ал эми ат жабдыктары тууралуу билбегендер арабызда ого эле көп. Ушул жагдайды эске алып, улуттук кол өнөрчүлүгүбүздүн эң маанилүү бутагы болгон ээр чабуу, ат жабдыктарын даярдоо туурасында сөз кылалы дедик.

Туманов: кыргыз тилин кызыктуу жана жеңил үйрөнүүгө жардам бергим келет

Мобилдүү технологиялар маалымат издөөдө гана эмес, кыргыз тилин үйрөнүүгө да жардам берет. Бүгүнкү күндө болсо мамлекеттик тилди үйрөнүүдөгү мобилдик технологиялардын ролу азырынча кызыгып берилгендердин гана деңгээлинде экенине карабастан, зарыл саамалыктар айрым учурда колдоого алынууда деп эсептейт Таалайбек Ороскулов.

Орус тилдүү журналист катары, мен айрым учурларда мамлекеттик тилди колдонууда кыйынчылыктарга туш болом. Кыргыз тилин жакшы үйрөнүүгө болгон бардык аракеттерим ийгиликсиз калууда. Убакыттын жетишсиздигинен да бул ишти улам кийинкиге калтырып келем. Бирок акыркы кездерде, менин оюмча, Манас менен Айтматовдун тилин үйрөнүүчүлөргө чоң жардам боло турган смартфондордун тиркемелери пайда болууда. Кайсы бир күнү кечинде тогуз жашар балам өзүнүн уюлдук телефонунан кыргызча сөздөрдү дептерине көчүрүп жатканын байкадым. Менин кызыккан суроомо кызым сөздүктү телефонуна көчүрүп алып сабакта да, үйдө да колдонуп жүргөнүн айтты.

Мен мындай пайдалуу саамалыктарды ким жасап жатканын аныктап, мамлекеттик тилди үйрөнүүдө мобилдик технологияларды пайдалануу жагынан бизде абал кандай экенин кененирээк билүүнү чечтим.

Аялзатка Ыр десте

8-март Аялзатынын майрамына карата Ыр десте сунуштайбыз. Ага биздин блогдон Аялзатка арналган ырлардын эң көрктүүлөрүн терип чыктык.

Зайырбек Ажыматов

* * *

Жаз келди жүрөгүмө,
Эритип мөңгү, музду кабатталган.
Күкүктөйт кан тамырым дайра болуп,
Башталып өмүр жаңы,
Башталып жашоо шаңы,
Бир кезде кышкы ызгаарга каракталган.

Жаз келди жүрөгүмө,
Жан дүйнөм бейиш сыңар жашылданып.
Жароокер гүлдөр дагы назданышат,
Бул дүйнө сулуу кандай,
Сезилем азыр гана туулгандай,
Нурданып, асылданып.

Сен келдиң жүрөгүмө,
Жаз болуп кокусунан ушул кечте.
Сүйүнүч ууртумдагы,
Төгүлүп калбаса экен.
Сен эми жүрөгүмдөн,
Суранам, такыр кетпе!
Суранам, такыр кетпе!

Заманбап ак калпакты кантип жасаса болот?

Чыгармачылык жана креатив студиясын табуу учун шаарды жакшы билиш керек. Бир нече ирээт Эркиндик гүлбагынын бир тарабынан экинчисине өтүп отуруп, жаш жигиттердин бир далдаа жактагы көчөгө бурулуп кетип жаткандарын байкадым. Көңүлдү ачык түстөгү жана өзгөчө кооз тигилген баш кийимдер бурду. Атайылапбы же кокустанбы айтор «Туран» студиясы Кыргыз Республикасынын эл жазуучусу Аалы Токомбаевдин мемориалдык үйүндө жайгашыптыр.

Адылдын кызы Ак Мөөр

Т.Турсунбаева Ак Мөөрдүн ролунда

«Ак Мөөр» аттуу кинотасманы сегиз жашымда көргөм. Ал убакта КТРден кино кеч башталганына карабай, апам: «Ак Мөөр» – кыргыздын эң сонун кинолорунан», – деп, бизди алдап-соолап отуруп көргөзгөн. Тасманын экинчи бөлүгү эртеси көрсөтүлдү. Кинону алгач көргөнүмдө, Ак Мөөрдүн ролун ойноп жаткан Таттыбүбүдөй сулуу болсом деп кыялданып, жер таянып калган картаң чалдын Болот менен Ак Мөөрдү эркине койбой ажыратып салганына капа болуп, эртеси жалган дүйнөдө бири-бирине жетпей калган эки жаштын чын дүйнөдөн жолукканын көрүп алып, коркконумдан, түнү бою кирпик какпай чыккам…

«Жел болбосо, чөптүн башы кыймылдабайт” дегендей, «Ак Мөөр» дастанындагы негизги каармандар: Жантай, Болот жана айтылуу Мөөркан – XIX кылымда жашап өткөн тарыхый инсандар. Чыгармада чыныгы турмуштук окуя камтылган. Анын негизинде Алыкул Осмонов драма, Сүйүнбай Эралиев поэма жазса, Мелис Убукеев кинотасма тарткан. Бирок, советтик саясатка байланыштуу, чыгарманын тарыхый чындыгы ачылбай келген. Антүүгө Жантайдын эл башкарып, хандык даражага ээ болгондугу себеп болгон. Ошондон улам, окуя бурмаланып, Жантай жашы жетимиштен ашкан, төрүнөн көрү жакын калган чал, ал эми Адыл өз башына ээ эмес, итке минген кедей, Мөөркан канайым эмес, зордук-зомбулуктун торуна түшкөн армандуу аял делип келген. Баарынан да, Жантай каза болгондон кийин, кыз кезинде арзышкан Болотуна кайра кетип калбасын деп, Мөөрканды Баяке өлтүрүп койгон дегенге эл нечен жылдар бою ишенип келди.

Сергей Есениндин ырларынан

Акындын Фарс кайрыктарынан

* * *

Жан кыйнабай менин сыркоом мурдагы –
Мастын дарты жүрөгүмдөн айыгат:
Тегеранда көгүш түстүү нурлары
Чайканада аны олтурам дарылап.

Дуңгул мүчө чайканачы обдула
Бул оруска жаксын дейби чайканам –
Ачуу арак, кызгылт шарап ордуна
Кызыл чайдан баса куят кайтадан.

Сыйла, бирок, сыйлай бербе өтө эле.
Кызыл гүл көп өзүң бакта гүлдөткөн.
Көз кыспады сулуу бекер өзү эле,
Ача коюп жүзүн кара чүмбөттөн.

Россияда жалдыратып ызатсыз
Биз кыздарды байлабайбыз ит өңдүү.
Акчасыз да, мушташсыз да, бычаксыз
Үйрөнөбүз өпкөндү биз киши өңдүү.

Бул сулуунун сымбаты үчүн боюнун,
Көрүш үчүн аткан таңдай иреңин
Берер элем Хорассандын жоолугун,
Берер элем кымбат Шираз килемин.

Коюу чайдан куй, кожоюн, кел өзүң,
Жалган айтып кай себептен сени алдайм?
Жооп берем өзүм үчүн мен өзүм,
Мен сен үчүн, бирок, жооп бералбайм.

Каалгаңа карай бербе өтө эле,
Башка эшик бар багыңда өзүң гүлдөткөн…
Көз кыспады сулуу бекер өзү эле
Ача коюп жүзүн кара чүмбөттөн.
(Которгон С. Жусуев)

Жер-суу аттарында катылган эски сөздөр

Эне-Сай дарыясы

Мурда башка мааниде колдонулуп жүрүп, кийин башка мааниге өтүп кеткен сөздөр да тилибизде арбын учурайт. Мисалы, кыргыздар “товарды — мал” деп коюшкан. “Алар Анжияндан келгенден кийин дүкөнүн малга толтуруп койду” дейт. “Дүкөнүн товарга толтуруп койду” деген маанини билдирет. Бүгүн мал дегенди кыргыз товар деп түшүнбөйт. Мал десе төрт түлүктү: уйду, койду, жылкыны, төөнү түшүнөт.

Кыргыз тилиндеги “ор, ороо, аң, аңгек” сөздөрү менен монгол тилиндеги “нур, нура” сөздөрү уңгулаш, түбү бир. Монгол тилиндеги “нур, нура” деген сөздөр “жар, туңгуюк, түпкүр” дегенди түшүндүрөт. Мисалы, “нор, ор, ус, суу” деген “урап түшкөн терең суу” дегенди түшүндүрөт. Ушул сөзгө “нура, нурак” деген сөздөр жана Орто-Нура, Чет-Нура, Баш-Нура деген жер аталыштары уңгулаш. “Мөрөн” деген сөз монгол тилинде деңизге куя турган чоң сууну билдирет. Эми “Көкө-Мөрөн (Мерен)” десек “Көк суу, Көк дарыя” дегенди билдирет. “Муз-Булак, Муз-Төр, Ак-Муз, Мура, Амур” деген аталыштардын уңгулары “мөр, мур, муз” болуп, этимосу “суу, дайра, өзөн” дегенге барып такалат. Мисалы, Ак-Буура дарыясын айрым илимпоздор “Ак төөгө — Ак буурага» салыштырган. Бирок дүйнөгө анык далилдүү эмгектери менен атагы чыккан түркологдор “буура” сөзүнүн суу менен эч кандай байланышы жоктугун, мындай этимология илимге жакындабай турганын, ал эми түндүктө жашаган эвенк элинде “бура” деген сөз “суу, өзөн” дегенди түшүндүрөрүн, Ак буура деген Ак дарыя, Кара буура деген Кара дарыя дегенди түшүндүрөрүн далилдешкен. Ошондой эле Буура-Сай, Ак-Буркан, Бурган деген жер-суу аттары да бар.

“Дем” сайты маалыматтарды бир жерден алууга мүмкүнчүлүк берет

Учурда Кыргызстанда болуп жаткан бардык окуялар тууралуу толук, бей-тарап маалымат алыш үчүн, тилекке каршы, бир нече гезит-журналдарды окуп, ар-башка сайттарга кириш керек болот. Бул жагынан алганда “Дем” сайты (www.dem.kg) убакытты үнөмдөгөн эң жакшы жардамчы боло алат.

Аталган сайтта Кыргызстандын бардык булуң-бурчунда иш алып барган көптөгөн жалпыга маалымдоо каражаттарынын жана интернет-сайттардын материалдары үч тилде (кыргыз, орус жана англис тилдеринде) такай негизде жарыяланып турат. Бул күндөрү анда 50гө жакын гезиттер, маалыматтык сайттар, журналдар катталган.

Kyrgyz Translate жазгы акциясы

КӨҢҮЛ БУРУҢУЗ!

2015-ж. 1-мартынан Kyrgyz Translate Жазгы акциясы башталат.

Жазгы акциянын мөөнөтү: 01.03.2015 — 30.04.2015 (2 ай).

Баш байге — Acer Aspire E5-511 ноутбугу.

Экинчи байге — Kindle Paperwhite букридери.

Үчүнчү орунга — Motorola Moto E телефону.

Жигердүү салым кошкон катышуучуларыбызга Google компаниясынан белектер жана сертификаттар берилет.

Жигердүү салым деп 500 котормодон ашык салым кошкон катышуучулар таанылат.

Сынакка катышуу үчүн акциянын шарттары менен таанышып, каттоо калыбын толтуруңуз.

Иштериңиздерге ийгилик каалайбыз!

Акылбек Мамадалиев

1980-жылы 19-майда Жалал-Абад облусунун Сузак районуна караштуу Кара-Дарыя айылында туулган. 2002-жылы Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук Университетинин журналистика факультетин аяктаган

КР Улуттук Жазуучулар Союзунун мүчөсү. Т. Эргешов атындагы Республикалык адабий сыйлыгынын лауреаты.

«Кусалык», «Махабат, «Аманат», «Таазим» ыр жыйнактарынын автору.

Үй-бүлөлүү. Бир кыз, бир уулдун атасы. 2007-жылдан тартып Москва шаарында жашайт.

Ырлар

АТА-ЖУРТ

Мезгилсиз артып алып ала куржун,
Мен сенден ыраак кеттим Ата-Журтум.
Өзүмчө ойго батам кээ күндөрү,
Өмүрдө уу да жуттум, бал да жуттум.

Кейип эх, сенде өтпөгөн жаштыгыма,
Кермек жаш тоголонот жаздыгыма.
Өзөккө өрт тутанды Ата-Журтум,
Өкүнүч жазылгандай тагдырыма.

Сагындым Ата-Журтум тоо ташыңды,
Сагындым тоодо өскөн жоогазынды.
Өчсө экен дилимдеги кусалыгым,
Өтсө экен ушул күндөр коога сындуу.

Мезгилсиз артып алып ала куржун,
Мен сенден ыраак кеттим Ата-Журтум.
Өзүмчө ойго батам кээ күндөрү,
Өмүрдө уу да жуттум, бал да жуттум.

Салижан Жигитов Эрнис Турсунов менен «Арашанда» таанышканда…

Өткөн кылымдын 89-жылынын март айынын кайсы бир күнүндө жазуучулардын «Арашан» эс алуу үйүнүн ар бир эшигинин туткасын катары менен тарткылап, ким-бирөөнү издеп жүргөндөй түрү бар.
— Ассалом алейкум, Эрнис аба! — дедим кадимки көлдүктөрчө.

— Алейкума ассалом! — деп жалт карады.

— Баатыр, сен да бул жакта белең? — деп мени карай мантая басты. Кол алышып учураштык. Адегенде костюмунун жан чөнтөгүндөгү карала бет аарчысын сууруп чыгып, оң колуна дайындай кармап, кайнап аткан кара казандын капкагын алгандай — сол колу менен башындагы кара шляпасын алганда төбөсүндө думугуп турган көк буу топтошкон аарыдай дуу деп көтөрүлгөндө Эрнис абанын ак алмадай кара жээк кашка башы «ө-өх!» деп эс ала түшкөндөй болду. Төбөсүнөн жаагына жаба берип куушуп куюлган терин оң колунда камдуу кармап турган кара чаар бет аарчысы менен шыпырып алып салды. Эрнис аба жайы-кышы балбаалап тердеп жүрөт. Оронуп чулганып, жылтыр көзүнөн жаш куюлуп, чүчкүрүп-бышкырып, эзели сасык тумоону жөө тумандай ээрчитип, жүдөп-какап жүргөнүн көргөн жан эмесмин. Учурашсаң колу жылуу. Тамакка, ичкиликке, ишке болгон табити ар качандан бир качан мыкты. Үч ай ташкөчүк болуп үйдөн чыкпай олтуруп килейген роман жазат же которот. Ойду омкоруп, тоону томкоргон соң, өзүнүн сөзү менен айтканда «үч ай үй бетин көрбөй сайрандап ичип кетет». Ичкенде да кенен басып, мол ичкенди жактырат. Капыл-тапыл булуң-буйткадан жолугуп калганда: «Келиңиз аба, бир аз шайтан башын сындыралы деп жаттык эле» деп чакырып калсаң: кайкы мурдун кытмыр тырыштырып: «Нече кишисиңер?» деген суроосун узатып, баланча кишибиз деген жоопту уккандан кийин кооптонуп нече бөтөлкөңөр бар деп тактайт. Бир же эки деген жоопту укса чалкасынан кетет. «Мунуңар болбойт, баатырлар, төрт кишиге бир бөтөлкө арак да аракпы?! Бөтөлкөңөр бошогондон кийин үчөөң үч жакка басып кетсеңер, чала жан калган мен шордуунун убалы кимге? Бир бөтөлкө чала жан кылат, эңсетет, шорлотот. Алсаңар үчтү же төрттү алгыла. Төрт киши бирди бөлө тартканда дене-бой жибийт, экинчиси — ыракатка бөлөйт, үчүнчүсү — эңсөөнү басат, төртүнчүсү — толбогон жерди толтурат»…

Зинакан Пасаңова: «Абройлуу кызматтан өз эрким менен кетип, баарын башынан баштадым…»

Арабызда бир келген өмүрдү таза жана татыктуу жашап, эч кимге догурунбай, табигат берген өнөрүн өркүндөтүп, эки уулга татыктуу тарбия берип, эрезеге жеткирип, эл кызматын аркалап келе жаткан бир инсан бар. АКИpress маалымат агенттигинин Түштүк борборун бир нече жылдар жетектеп, ал ортодо бир топ кара сөз жана ырлар жыйнагын чыгарууга жетишкен прозаик жана журналист Зинакан Пасаңова бүгүн бизде мейманда.

– Зинакан эже, өткөн жылдын соңунда Фейсбуктагы барагыңызда «Жаңы жылды жашоомду өзгөртүү менен баштайм» деп жарыялаганыңыз баарыбыз үчүн табышмак болду эле?

Жолдош ТУРДУБАЕВ: «Улут боло алабызбы?»

«Тарыхты, турмушту карагыла: эл да, бийлик да тарыхтан эчбир сабак албай келатат!»

Фридрих ГЕГЕЛЬ

(2-маек. 1-маекти бул жерден окуй аласыздар)

– Биз эгемен өлкөгө ээ болдук деген күндөн бери мамлекетти мамлекеттик ишмерлер башкарган бактыга туш келбей койдук. Өлкөнү башкаруу мүмкүнчүлүгү жалаӊ саясатчылардын колуна тийип келатат. Тунгуч ажобуз Аскар Акаев илимпоз болгону менен бара-бара саясатчыга айланып кетти эле, кийинки президент К.Бакиев андан ашып өткөнүн көрдүк. Алмазбек Атамбаев болсо башынан эле саясатчы-бизнесмен экени белгилүү. Дегеле сиз илимпоз катары айтсаӊыз, мамлекеттик ишмер (государственник) деген термин менен саясатчынын айырмасы асман-жердей экени элибизге анчалык чоӊмааниге ээ эмес үчүн эл башы болор инсанатка жарыбай келаткан жокпузбу?

Кыргыз элинин келип чыгышы тууралуу негизги илимий көз караштар

Кыргызстандын тарыхындагы эң татаал маселелердин бири кыргыз элинин келип чыгышы тууралуу проблема экендиги жалпыбызга маалым. Анын себеби: «кыргыз» деген атты алып жүргөн уруулар бир эле мезгилде Түштүк Сибирдин Минусинск аймагында жана Орто Азиянын Теңир-Тоо жана Памир-Алай аймактарында жашашкан. Ушундан улам, кыргыздардын тегин илимий жактан изилдөө процессинде XIX кылымдан тартып эле окумуштуулардын арасында карама-каршы пикирлер жаралган. Изилдөөчүлөрдүн бир даары «кыргыздар Енисейден Теңиртоого көчүп келген» десе, экинчилери «жок, алар атамзамандан бери эле азыркы мекенинде башкача ат менен жашап келишкен» деген кайчы пикирлерди жаратышкан. Ошентип, кыргыздардын келип чыгышы тууралуу төмөндөгүдөй эки негизги кайчы пикир бар:
Кыргыздар Теңир-Тоого Енисейден көчүп келишкен.
Кыргыздар – Теңир-Тоонун жергиликтүү тургундары.

Жазгүл Жамангулованын жаңы ырларынан

Кыргыздын таланттуу жаш акын кызы Жазгүл Жамангулова учурда экинчи ыр китебин басууга даярдап жаткан учуру. Анын уруксаты менен бул китебине даярдалган ырларынын айрымдарын сиздердин назарыңыздарга сунуштайбыз.



ЧАЧЫЛГАН ТЕКЧЕ

Чачылган текче,
Жыйноого моюн барбаган.
Чачылган китеп,
Чачылган барак… Ар кадам…
Чарчаймын, жөн- жай,
Жалкоолук мени кыйнаган.
Чачылган текче,
Жашоодо,
Качан жыйналам?

Чаӊ-будуӊ күндөр,
Чалмакей салган дүйнөмдү.
Жанагы китеп, жанагы ырды
Ким көрдү?
Жок, баары мына,
Өчөшкөн өмүр ирмеми.
Өзгөчө элем!
Өзөнүм жаман кирдеди.

Чачылган текче,
Чачылган менин көӊүлүм.
Жашабай жатып,
Чарчадым пенде- пендеден.
Чагылган өӊдүү,
Түшкүм бир келчү, түшкүм бир.
Түшүнбөйм бирок,
Тартынып калдым эмнеден?

Узарбай кайра,
Кыскарам… күндүн өткөнү.
Өзүмдү жеӊбейм,
Өзгөнү жеӊип, өзгөнү.
Өзүмдө күрөш, өзүмдө жеӊбес,
Душманым.
Өӊгөнү жеӊдим,
Өзүмдү бирок, утпадым.

Чачылган текче,
Жыйнагым келет бүгүн да.
А бирок башка- башкалар
Колду кармаган.
Чачылган текче,
Жансызсыӊ бирок,
Мен сага,
Чачылган бойдон, чачылган бойдон,
Байланам.

Чачылган текче,
Текче эмес. Менин өмүрүм…
Чачылып турат,
Күндөрүм барак айрылган.
Чачылам мен да,
Күн сайын…
Кечээ башка элем,
Чарт жанган үчүн бөлүнүп турчум,
Айрымдан.

Касымалы Баялинов. “Ажар”

(повесть)

I

Күн кылтылдап, уясына батып бара жатат. Ала-Тоонун чокусуна токтогон бирин-серин үлбүрөгөн ак булуттар күндүн батарда чачкан нуруна боёлуп, кызгылт тартып, дүйнөгө жаңылык киргизгендей. Учу-түбү жок туңгуюк көк да, казанбактай көмкөрүлүп, бүткүл макулукту кучагына алып, өзүнүн кечки жумшак илеби менен алда кимди сүйүнткөндөй болот.

Калың бейитти бет алган жалгыз аяк жол менен үч аял келе жатты. Бирөөнүн үстүндө шайы ала чапаны бар, жоолугу бош ийинине түшүп, жылаң баш, аягында кепич, маасы, өңү саргайыңкы, жүдөңкү, ак жүзүнүн көркү кетип, көзүнүн алды карарган. Жашы 15—16 чамасында, сенделип, буту араң гана шилтөөгө келип, муңдуу жумшак көз жашы тыйылбай, үшкүрүгү таш жарат. Бул — биздин азыркы сөз баштамакчы болуп олтурган Ажар деген кыз болуп, беркилери — Ажарга жолдош болуп бирге чыккан ошол жердик аялдар. Булар, кедейдин алачыгына окшоп, көп бейиттин четинде турган бир кичирээк мүрзөгө келип токтошту. Ал Ажардын энесинин мүрзөсү.